ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ MPA ENGAGE
Το MPA‐Engage είναι ένα χρηματοδοτούμενο Interreg Med πρόγραμμα με προϋπολογισμό 3 εκατομμύρια ευρώ στο οποίο ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (ΕΘΠΖ) συμμετείχε ως εταίρος. Το πρόγραμμα στοχεύει στην υποστήριξη των διαχειριστών των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών (ΘΠΠ) στο θέμα της αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο Θάλασσα και στην υλοποίηση δράσεων προσαρμογής και μετριασμού των επιπτώσεών της.
Στο πλαίσιο του MPA-Engage εκπονήθηκαν εκτιμήσεις τρωτότητας και αναπτύχθηκαν σχέδια δράσης για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή τους σε 7 ΘΠΠ (οι οποίες βρίσκονται σε 6 μεσογειακές χώρες). Οι περιοχές αυτές είναι: Brijuni στην Κροατία, Cap de Creus στην Ισπανία, Calanques στη Γαλλία, Ζάκυνθος στην Ελλάδα, Karaburuni στην Αλβανία, Portofino και Tavolara Punta Coda Cavallo στην Ιταλία.
Οι ΘΠΠ που συμμετείχαν στο έργο MPA-ENGAGE, για τη εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής εφάρμοσαν συνολικά 11 τυποποιημένα πρωτόκολλα παρακολούθησης. Αυτά τα εργαλεία σχεδιάστηκαν ώστε να παρέχουν βασικές πληροφορίες για τις κύριες κατηγορίες δεικτών που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, οι οποίοι είναι: i) οι συνθήκες θερμοκρασίας, ii) οι αλλαγές στην κατανομή των ειδών, iii) τα επεισοδιακά γεγονότα, και iv) οι αλλαγές στη φαινολογία. Οι δείκτες επιλέχθηκαν με βάση την επιστημονική τους συνάφεια, τη σκοπιμότητα και την αποδοτικότητα κόστους, ενώ καλύπτουν βασικούς οικοτόπους των μεσογειακών ΘΠΠ.
Τα τυποποιημένα πρωτόκολλα τα οποία εφαρμόστηκαν στην Προστατευόμενη Περιοχή του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (ΕΘΠΖ) και τα αποτελέσματα τους παρουσιάζονται παρακάτω:
Για την εφαρμογή του πρώτου πρωτοκόλλου (LEK-1) πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις σε 20 επαγγελματίες αλιείς της Ζακύνθου και αξιοποιήθηκαν δεδομένα τα οποία συλλέγονται για πάνω από μια δεκαετία από το Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ με σκοπό την καταγραφή των διακυμάνσεων των αλιευμάτων ειδών στην πάροδο των χρόνων και την εκτίμηση της τάσης της ιχθυοπανίδας. Τα αποτελέσματα κατέδειξαν ότι είδη ψαριών τα οποία είναι ευαίσθητα σε θερμοκρασιακές αλλαγές όπως η σάλπα (S. Salpa) τείνουν να εκλείψουν, ενώ οι πληθυσμοί θερμόφιλων και εισβολικών ειδών όπως η μαύρη αγριόσαλπα (S. Rivulatus), ο γερμανός (S. Luridus) και το λεοντόψαρο (P. Miles) έχουν αυξηθεί σημαντικά.
Για την εφαρμογή του δεύτερου πρωτοκόλλου πραγματοποιήθηκαν από το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ καταδύσεις και οπτική απογραφή ψαριών (Fish visual census) σε 7 σημεία εντός της Προστατευόμενης Περιοχής. Από τα αποτελέσματα της απογραφής εμφανίστηκαν σημαντικές αλλαγές στην κατανομή των ειδών, γεγονός που καταδεικνύει ότι το κλίμα στην περιοχή του ΕΘΠΖ βρίσκεται σε καθεστώς μετάβασης από τυπικό Μεσογειακό σε Τροπικό. Πιο συγκεκριμένα η κατάσταση στο 71% των τοποθεσιών εντός της Προστατευόμενης Περιοχής του ΕΘΠΖ αξιολογήθηκε ως «τροπική» και ως «άκρως τροπική» στο υπόλοιπο 29%, όπως φαίνεται και στην εικόνα που ακολουθεί.
Η πίννα αποτελεί απειλούμενο είδος καθώς κινδυνεύει από τη θαλάσσια ρύπανση και την παράνομη αλίευση όσο και από την εμφάνιση του παρασίτου Haplosporidum pinnae, το οποίο πρωτοεμφανίστηκε το 2016 στις ακτές της Ισπανίας και θανατώνει μαζικά τους πληθυσμούς πίννας. Για την εφαρμογή του πρωτοκόλλου πραγματοποιήθηκαν καταδύσεις από το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ κατά τις οποίες έγινε απογραφή των ζωντανών και νεκρών ατόμων που εντοπίστηκαν. Τα αποτελέσματα κατέδειξαν την εξαφάνιση του είδους από τη περιοχή του ΕΘΠΖ καθώς κανένα ζωντανό άτομο δεν εντοπίστηκε το 2021 σε αντίθεση με ένα μικρό αριθμό ζωντανών ατόμων που εντοπίστηκαν το 2019.
Τέλος, στο πλαίσιο του προγράμματος MPA-Engage υλοποιήθηκε ένας οδηγός για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην Προστατευόμενη Περιοχή της Ζακύνθου.
Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της δύναται να επηρεάσουν έμμεσα ή άμεσα όλους τους τομείς του τουρισμού και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό (tour operators, ξενοδοχειακές μονάδες, μεταφορές, περιηγήσεις, καταδυτικό τουρισμό, αλιευτικό τουρισμό κτλ). Μερικές από τις επιπτώσεις της παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί.
|
Επίπτωση |
Επιπτώσεις στον τουρισμό |
|
Υψηλότερες θερμοκρασίες |
Αλλαγή εποχικότητας, θερμικό στρες, κόστος ψύξης, μολυσματικές ασθένειες |
|
Αυξάνεται η συχνότητα και η ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων |
Κίνδυνος για τουριστικές εγκαταστάσεις, κόστος ασφάλισης, διακοπή λειτουργίας |
|
Αλλαγές στα ποσοστά βροχόπτωσης και εξάτμισης (ειδικά τους θερινούς μήνες) |
Μείωση διαθέσιμου πόσιμου νερού, ερημοποίηση, ανταγωνισμός για το νερό |
|
Αυξημένες ποσότητες βροχόπτωσης |
Ζημιές από πλημμύρες, αλλοιωμένη εποχικότητα |
|
Άνοδος στάθμης της θάλασσας |
Διάβρωση των ακτών, απώλεια έκτασης της παραλίας, αυξημένο κόστος συντήρησης και προστασίας παράκτιων υποδομών (προκυμαίες, λιμενοβραχίονες κτλ) |
|
Αύξηση θερμοκρασίας της θάλασσας |
Λεύκανση κοραλλιών, αλλαγή εμπορικών ιχθυοαποθεμάτων, υποβάθμιση θαλάσσιων πόρων σε τουριστικούς προορισμούς |
|
Αλλαγές στη βιοποικιλότητα |
Απώλεια φυσικών αξιοθέατων |