Εκτίμηση της Καλής Οικολογικής Κατάστασης των Μεσογειακών Παράκτιων Υδάτων βάσει των Κοραλλιγενών σχηματισμών
(CIGESMED:Coralligenous based Indicators to evaluate and monitor the "Good Environmental Status" of the MEDiterranean coastal waters)
Υπο-έργο: Μελέτη των Κοραλλιγενών σχηματισμών στη Βόρειο-Ανατολική Μεσόγειο.
Η μελέτη των Κοραλλιγενών σχηματισμών στη Βόρειο-Ανατολική Μεσόγειο αποτέλεσε υποέργο του προγράμματος CIGESMED. Όλες οι δράσεις του προγράμματος στην Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή (Θ.Π.Π.) της Ζακύνθου υλοποιήθηκαν από τον Μάρτιο του 2013 μέχρι τον Ιούνιο του 2016 με την συνεργασία του Ε.Θ.Π.Ζ., του Πανεπιστήμιου Αιγαίου και του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών.
Τι είναι οι κοραλλιγενείς σχηματισμοί;
Πρόκειται για έναν μοναδικό και πολύπλοκο ενδιαίτημα που εξαπλώνεται αποκλειστικά στη Μεσόγειο σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Δημιουργείται κυρίως από ενασβεστωμένα ροδοφύκη, τα οποία σχηματίζουν δομές πάνω σε σκληρά υποστρώματα που μοιάζουν με υφάλους.
Μελέτη των Κοραλλιγενών σχηματισμών
Οι Κοραλλιγενείς σχηματισμοί κατατάσσονται ανάμεσα στα πλουσιότερα και ομορφότερα υποθαλάσσια τοπία που μπορεί να παρατηρήσει κανείς κατά την διάρκεια μιας κατάδυσης στη Μεσόγειο. Χάρη στη πολυπλοκότητα που παρουσιάζουν, φιλοξενούν μια πληθώρα ειδών με οικολογικό, αισθητικό και εμπορικό ενδιαφέρον ενώ ορισμένα από αυτά προστατεύονται από την Εθνική και Διεθνή νομοθεσία. Το κοραλλιγενές ενδιαίτημα απειλείται από μια σειρά ανθρωπίνων δραστηριοτήτων; η εκτεταμένη αγκυροβολία, η χωρίς κανόνες καταδυτική δραστηριότητα, τα αλιευτικά εργαλεία (και η υπεραλίευση), η απόθεση απορριμμάτων σε συνδυασμό με την αύξηση της θερμοκρασίας των υδάτων (εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής) και των εισβολικών ειδών βρίσκονται ανάμεσα στις κυριότερες απειλές που μπορούν να υποβαθμίσουν την οικολογική τους κατάσταση. Οι κυριότεροι στόχοι του προγράμματος CIGESMED ήταν να αποκτηθεί γνώση σχετικά με τη διασύνδεση μεταξύ φυσικών και ανθρωπογενών πιέσεων με τη λειτουργία του οικοσυστήματος με σκοπό την εκτίμηση της καλής οικολογικής κατάστασης των υδάτων της Μεσογείου διαμέσου της μελέτης των κοραλλιγενών σχηματισμών. Το κοραλλιγενείς ενδιαίτημα στην Θ.Π.Π. του Ε.Θ.Π.Ζ. βρέθηκε να φιλοξενεί πλούσιες και ποικίλες βιοκοινωνίες (47 είδη) χλωρίδας και πανίδας.
Δίκτυο Πολιτών – Επιστημόνων
Το κοραλλιγενές ενδιαίτημα είναι ιδιαίτερα δημοφιλές για τους δύτες εξαιτίας της υψηλής αισθητικής αξίας, της δομικής πολυπλοκότητας και του βιολογικού πλούτου που παρουσιάζει. Ωστόσο, τα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την εξάπλωση, τη δομή και την κατάσταση διατήρηση των κοραλλιγενών σχηματισμών είναι περιορισμένα για αρκετές περιοχές στη Μεσόγειο. Την τελευταία δεκαετία η καταγραφή και παρακολούθηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας έχει επωφεληθεί σημαντικά από την εμπλοκή εθελοντών παρατηρητών. Στο πλαίσιο αυτό, αναπτύχθηκε στο CIGESMED μια πολύγλωσση ιστοσελίδα που περιέχει ένα φιλικό προς το χρήστη πρωτόκολλο παρατήρησης για υποβρύχια χρήση, μια ηλεκτρονική βάση καταχώρησης δεδομένων και μια ενημερωτική πλατφόρμα σχετικά με τους κοραλλιγενείς σχηματισμούς και οδηγίες συμπλήρωση των σχετικών πρωτοκόλλων από πολίτες- επιστήμονες.
Η δράση αυτή απευθύνεται κυρίως σε αφοσιωμένους και ενθουσιώδεις δύτες.
Πολίτες – Επιστήμονες του CIGESMED στο Ε.Θ.Π.Ζ.
Η δοκιμή και αξιολόγηση του πρωτοκόλλου πεδίου, καθώς και των σχετικών οδηγιών συμπλήρωσης του που αφορούν τους πολίτες – επιστήμονες πραγματοποιήθηκε σε επιλεγμένες περιοχές μελέτης του CIGESMED στο Ε.Θ.Π.Ζ. με την εμπλοκή εθελοντών δυτών. Η αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα των πρωτοκόλλων αλλά και η διερεύνηση της βελτίωσης τους πραγματοποιήθηκε διαμέσου της σύγκρισης των δεδομένων που συνέλλεξαν οι πολίτες – επιστήμονες (εθελοντές δύτες) και αυτών που συλλέχθηκαν από εξειδικευμένους επιστήμονες στις ίδιες περιοχές μελέτης. Τα αποτελέσματα έδειξαν για λίγα είδη (π.χ. μικρών σε μέγεθος με τμηματική/ αραιή κατανομή στην περιοχή μελέτης), ότι η αφθονία τους υποεκτιμήθηκε από τους εθελοντές δύτες, ενώ κάποιες πιέσεις και απειλές ήταν δύσκολο να εκτιμηθούν και να ποσοτικοποιηθούν. Οι μελλοντικές προσπάθειες θα επικεντρωθούν στην εκπαίδευση των λιγότερο έμπειρων και ενθουσιώδη δυτών με σκοπό την αύξηση του αριθμού των συμμετεχόντων αλλά και την ενίσχυση της διασύνδεσης και της μεταφοράς πληροφορίας μεταξύ των εθελοντών και των επιστημόνων. Οι δράσεις αυτές θα συμβάλουν στη διατήρηση της μακροχρόνιας παροχής πληροφορίας.
Με τη συμμετοχή στη δράση πολιτών – επιστημόνων του CIGESMED συνεισφέρετε στην εξερεύνηση και διατήρηση των κοραλλιγενών σχηματισμών και του θαλάσσιου περιβάλλοντος ενώ παράλληλα αυξάνετε τις γνώσεις σας για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα.
Για όσους ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν και να γίνουν ενεργά μέλη του προγράμματος CIGESMED επισκεφτείτε τη σελίδα: http://cs.cigesmed.eu/
Δράσεις και Πακέτα Εργασίας
Οι ερευνητικές δράσεις στην Θαλάσσια Προστατευόμενη περιοχή του Ε.Θ.Π.Ζ. υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο των παρακάτω πακέτων εργασίας του προγράμματος CIGESMED:
1. Εκτίμηση και παρακολούθηση των κοραλλιγενών σχηματισμών
2. Διαχειριστικά εργαλεία
3. Συμμετοχικές διεργασίες, προώθηση και δράσεις ενημέρωσης του κοινού
Υποθαλάσσιος Ερευνητικός Σταθμός στο ΕΘΠΖ
Ένας ερευνητικός σταθμός εγκαθιδρύθηκε στην περιοχή μελέτης του CIGESMED στο ΕΘΠΖ για τη μακροχρόνια παρακολούθηση:
Α) της δομής των κοραλλιγενών κοινοτήτων
Β) των περιβαλλοντικών συνθηκών
Γ) την καταγραφή και εκτίμηση των πιέσεων
Τα δεδομένα από τον ερευνητικό σταθμό θα συνεισφέρουν στη αποτελεσματική διαχείριση και διατήρηση των κοραλλιγενών σχηματισμών στην προστατευόμενη περιοχή του ΕΘΠΖ.
Παρακολούθηση των Κοραλλιγενών ενδιαιτημάτων στο ΕΘΠΖ
Οι επιστημονικές δράσεις στην ΘΠΠ του ΕΘΠΖ κατά τη διάρκεια του προγράμματος CIGESMED περιελάμβαναν:
1. Εξερεύνηση για κοραλλιγενείς σχηματισμούς στο ΕΘΠΖ
2. Χαρακτηρισμός και χαρτογράφηση των επιλεγμένων σταθμών
3. Προσδιορισμός των ειδών
4. Εφαρμογή μεθόδων για την εκτίμηση της βιοποικιλότητας και της καλής οικολογικής κατάστασης
